Beveiligers in Qatar onderworpen aan dwangarbeid

In Qatar werken beveiligers onder omstandigheden die gelijkstaan aan dwangarbeid. Dat komt ook voor bij projecten die te maken hebben met het Wereldkampioenschap voetbal dat er dit jaar plaatsvindt. In het nieuwe Amnesty-rapport They think that we’re machines staan de ervaringen beschreven van 34 werknemers van acht beveiligingsbedrijven in Qatar.

De arbeidsmigranten vertelden dat ze stelselmatig 12 uur per dag gedurende zeven dagen per week moesten werken, soms maanden en zelfs jaren achtereen zonder een dag vrij. De meesten zeiden dat hun werkgever weigerde hun de wekelijkse rustdag te geven waar ze volgens de wet recht op hebben. Werknemers die hun vrije dag desondanks opnamen, werden gestraft met een korting op hun loon. Een man beschreef zijn eerste jaar in Qatar als ‘survival of the fittest’.

Hervormingen arbeidsomstandigheden

In 2017 voerden de autoriteiten voerden belangrijke juridische hervormingen door, waaronder een nieuw minimumloon en verbeterde tot de rechter. Ook werden delen van het onrechtmatige kafala-systeem ingetrokken. Probleem is echter dat de hervormingen niet effectief worden doorgevoerd. Bovendien zijn veel van de misstanden die Amnesty International documenteerde schendingen van de Qatarese wet- en regelgeving die dateert van vóór de hervormingen.

Ondanks de vooruitgang die Qatar de afgelopen jaren boekte wat betreft de arbeidsomstandigheden, blijkt uit Amnesty’s onderzoek dat misstanden in de particuliere beveiligingssector stelselmatig en structureel blijven. Tijdens het WK zal er juist veel vraag zijn naar particuliere beveiligers. Werkgevers in die sector buiten hun werknemers nog steeds uit. De Qatarese autoriteiten moeten snel maatregelen nemen om werknemers te beschermen en degenen die hen misbruiken verantwoordelijk te houden.

Amnesty’s oproep

Amnesty International roept de autoriteiten van Qatar op om met spoed uitbuiting in de particuliere beveiligingssector te onderzoeken, de bevindingen ervan te publiceren en werknemers een schadevergoeding te bieden. Ze moeten er onder meer voor zorgen dat werknemers voldoende rust en loon krijgen. Qatar moet ook een gedetailleerd actieplan publiceren om dwangarbeid in de sector effectief aan te pakken.

Amnesty sprak tussen april 2021 en februari 2022 met 34 huidige of voormalige beveiligers, toezichthouders en veiligheidsbeambten. De verklaringen die zij deden, tonen aan dat het misbruik waarmee ze te maken hebben gehad systemisch zijn en geen geïsoleerde incidenten.

‘Ze denken dat we machines zijn’

De Qatarese wet- en regelgeving beperkt de arbeidsduur tot maximaal 60 uur per week, inclusief overwerk. Daarnaast heeft iedereen recht op één volledige, betaalde rustdag per week. Dit komt overeen met internationale rechten en normen – rust is een fundamenteel mensenrecht.

De Oegandees Zeke  werkte in februari 2021 mee aan de FIFA Club World Cup. Hij vertelde Amnesty dat hij ter voorbereiding op het toernooi een week lang een training moest volgen. De training van 8 uur vond elke dag direct na zijn reguliere dienst plaats. ‘Stel je voor dat je een dienst van 12 uur werkt en vervolgens naar het trainingscentrum wordt gereden voor een training van 8 uur. De hele nacht. Dan meld je je om 5 uur ’s ochtends op je werk. Je krijgt dan 4 uur slaap en je traint de hele week. Ze denken dat we machines zijn.’

Geen rust = dwangarbeid

Om de rustdag op te nemen waar ze wettelijk recht op hadden, moesten beveiligers eerst de uitdrukkelijke toestemming van hun werkgevers vragen. Die werd vaak geweigerd. Wie toch een vrije dag nam kon op zijn loon worden gekort, wat neerkomt op dwangarbeid. De Internationale Arbeidsorganisatie (ILO) definieert dwangarbeid als werk dat onvrijwillig of onder dreiging van een (financiële) boete wordt verricht. Amnesty ontdekte ook dat vier van de bedrijven uit het rapport nog steeds geen overuren uitbetalen tegen het wettelijk vereiste tarief. Daardoor lopen sommige beveiligers acht dagen loon per maand mis.

Straf vanwege ziekte of toiletbezoek

De Qatarese wet vereist dat werknemers bewijzen dat zij ziek zijn met een briefje van een door hun werkgever goedgekeurde arts. Omdat arbeidsmigranten vaak ver moeten reizen voor gezondheidszorg en er niet genoeg vrije tijd voor hebben, is deze regel vaak onrealistisch. Sommige beveiligers meldden ook dat ze financieel werden gestraft vanwege ‘wangedrag’, zoals het niet correct dragen van hun uniform, of omdat ze hun post verlieten om naar het toilet te gaan zonder dat iemand hen verving.

Racisme

Amnesty constateerde dat er ook sprake is van discriminatie op grond van ras, afkomst en taal. De beveiligers die voor het rapport zijn geïnterviewd, komen voornamelijk uit Oeganda en Kenia. Ze vertelden dat arbeiders uit Afrika ten zuiden van de Sahara vaak worden ingezet onder de zwaarste omstandigheden, bijvoorbeeld omdat ze langdurig in de hitte moeten werken. Ze zeiden ook dat ze voor hetzelfde werk lagere lonen kregen dan andere beveiligers. De Keniaan Asher vertelde: ‘Ze betalen ons naar onze nationaliteit. Het kan voorkomen dat een Keniaan 1.300 verdient terwijl dezelfde beveiliger uit de Filipijnen 1.500 krijgt en Tunesiërs 1.700.’

FIFA en de banden met uitbuitende werkgevers

De FIFA en het Supreme Committee dat het WK organiseert, hebben de contracten van twee van de drie bedrijven die de WK-locaties beveiligden, niet verlengd. Dat gebeurde nadat ze zelf bewijs vonden van enkele van de problemen die Amnesty International signaleerde. Geen van beide instanties heeft echter voldoende details verstrekt om te beoordelen of deze contractbeëindiging op verantwoorde, transparante wijze en als laatste redmiddel is ingezet. Het Amnesty-onderzoek geeft ook aan dat zowel de FIFA als het Supreme Committee zich veel eerder bewust hadden moeten zijn van de mogelijkheid van uitbuiting.

Noch de FIFA, noch het Supreme Committee hebben voldoende due diligence (gepaste zorgvuldigheid) toegepast voordat ze de bedrijven contracteerden. Deze nalatigheid werd verergerd doordat ze misstanden niet tijdig opspoorden en aanpakten. Als gevolg hiervan profiteerden beide instanties van de diensten van deze bedrijven terwijl er uitbuiting plaatsvond. Beide hebben de verantwoordelijkheid compensatie te bieden aan arbeidsmigranten die werden uitgebuit.

Het Supreme Committee liet weten dat sommige werkgevers altijd proberen ‘de regels zullen omzeilen’, ongeacht regelgeving of controlesystemen. Vervolgens herhaalde het zijn toezegging om dit aan te pakken en recht te zetten. De FIFA reageerde niet op de aantijgingen van Amnesty International.

Lees het rapport They think that we’re machines

Lees meer over de uitbuiting van arbeidsmigranten in Qatar.